Yogatherapie

Yogatherapie is een evidence based interventie, bedoeld als ondersteuning bij de therapeutische behandeling van ontwikkelings- en complex trauma en PTSS. Het doel is niet om toegang te krijgen tot emoties of om traumaherinneringen op te rakelen, maar om de deelnemer te helpen hun lichaamsbewustzijn te vergroten – om op te merken wat er in hun lichaam gebeurt – en daardoor te leren om spanning los te laten, angst te verminderen en onder controle te krijgen en emoties te ervaren en te tolereren. Yoga kan helpen om de mind te kalmeren en een gevoel van veiligheid in hun lichaam terug te krijgen door middel van van fysieke en mentale training met meerdere tools voor zelfontplooiing en het verbeteren van zelfregulatie en veerkracht door zowel top-down als bottom-up mechanismen.
Veel cognitieve gedragstherapieën focussen op cognitieve top-down mechanismen voor zelfregulatie. Yogatherapie omvat zowel cognitieve top-down mechanismen als neurofysiologische bottom-up mechanismen voor de regulatie van cognities, emoties, gedragingen en fysiologische processen.

De specifieke componenten van de traditionele yogabeoefening die in hedendaagse contexten worden gebruik voor verbeterde zelfregulatie zijn:

1. ethische waarden en intenties (yamas en niyamas),
2. lichaamshoudingen (asanas),
3. ademhalingstechnieken (pranayama),
4. yoga Nidra (Pratyahara),
5. meditatie bestaand uit gerichte aandacht (dharana) en open aandacht (dhyana).

Het stilstaan bij ethisch gemotiveerde intenties en het richten van de aandacht zijn top-down neurocognitieve processen, waarvan is aangetoond dat ze psychologische stress verminderen en invloed hebben op de activiteit van het hormoonstelsel en zenuwstelsel, die betrokken zijn bij een stressreactie. De bottom-up neurofysiologische processen worden bevorderd door ademhalingsoefeningen en yogahoudingen- en bewegingen, en beïnvloeden het functioneren van het spier-skeletstelsel, het cardiovasculaire systeem en het zenuwstelsel. Cruciale gebieden voor dit tweerichtingsverkeer tussen het lichaam en de hersenen zijn de hippocampus en de amygdala, die communiceren met zowel de hersenstam (verantwoordelijk voor levensfunctie zoals temperatuur, hartslag en ademhaling) en de prefrontale hersengebieden (verantwoordelijk voor cognitieve en emotionele functies).

Aangezien yogaoefeningen zowel bottom-up als top-down mechanismen beïnvloeden, is het een goede methode om het lichaam en de regulerende systemen te onderzoeken wanneer een stressreactie zich voordoet. Fysiologische stressreacties kunnen worden opgewekt door uitdagingen die zich tijdens de yogaoefeningen voordoen, zoals een intense yogahouding of opkomende negatieve gedachtes. Terwijl deze zich voordoen, worden zowel bottom-up processen van beweging en ademhaling als top-down processen van aandacht en bewuste intentie constant gebruikt om balans in het systeem te herstellen.

De polyvagaal theorie is gebaseerd op het gedachtengoed van S. Porges, neurowetenschapper en hoogleraar in de psychiatrie in North-Carolina, USA. In het kort gezegd heeft hij de werking van het autonome zenuwstelsel verder gedifferentiëerd dan de basis die we tot nu toe kennen. Zijn theorie (ook wel de ‘wetenschap van je veilig voelen‘ genoemd) geeft inzicht in de veranderingen die traumatische ervaringen teweegbrengen in het autonome zenuwstelsel, en waarom mensen na zo’n ervaring zo moeilijk terugkeren naar een staat van rust en vertrouwen. Het maakt de biologische ‘dynamieken’ zichtbaar die ten grondslag liggen van ons veilig voelen en sociaal betrokken zijn. Het gevoel van veiligheid wordt volgens deze theorie vooral bepaald door lichamelijke responsen in plaats van cognitieve afwegingen. Dat gebeurt aan de hand van verschillende omgevingsfactoren. Mensen bepalen of ze veilig zijn aan de hand van de wijsheid die in hun lichaam en zenuwstelsel zetelt.

De theorie verklaarde eindelijk wat Levine (Somatic Experiencing), Ogden, van der Kolk en een aantal andere lichaamsgerichte werkers al zo lang wisten: de weg naar trauma-heling gaat via het lichaam. De theorie is geen therapie op zichzelf. Het is een manier om naar de werking van het zenuwstelsel te kijken. Met een dieper besef van de biologische reacties die de kwaliteit van de yogatherapeut-deelnemer relatie en de wederzijdse verbondendheid beinvloeden en daarmee het gevoel van veiligheid van de deelnemer. De theorie biedt tevens inzichten in bepaalde lichamelijke chronische klachten zoals chronische vermoeidheid en chronische (spier)pijn.

Volgens de polyvagaal theorie zijn er drie verschillende neurale paden die geactiveerd kunnen worden als overlevingsreactie:

1. sociale communicatie, waarbij de ventrale tak van de nervus vagus een rol speelt, en met name plaatsvindt in een veilige omgeving
2. mobilisatie of een vecht/vlucht reactie, die geactiveerd wordt door de sympathische zenuwbaan in een bedreigende situatie,
3. immobilisatie of bevriezingsreactie, die gecontroleerd wordt door de dorsale tak van de nervus vagus in een bedreigende situatie waarbij mobilisatie niet mogelijk is.

Ook zijn er volgens de theorie nog twee andere reacties die optreden wanneer verschillende paden tegelijkertijd actief zijn: zo is er ruimte voor ‘veilige mobilisatie’ wanneer de ventrale tak en de sympathische tak tegelijkertijd worden geactiveerd, bijvoorbeeld in spelvormen en yoga. Zo wordt in yoga het lichaam gemobiliseerd, terwijl er aandacht is voor rust in de mind en ademhaling. Wanneer de ventrale en dorsale tak tegelijkertijd worden geactiveerd is er ruimte voor zogenaamde ‘veilige immobilisatie’, waardoor er ruimte is voor het ontstaan van diepe ontspanning.

In 2018 is de polyvagaal theorie in verband gebracht met de gunas (de eigenschappen of hoedanigheid van de werkelijkheid) die onderdeel zijn van de filosofische grondslag van yoga. Zo wordt de sympathetische tak van het autonome zenuwstelsel gerelateerd aan rajas (de eigenschap van activatie, energie en onrust), de dorsale tak wordt gerelateerd aan tamas (de eigenschap van passiviteit, zwaarte en stabiliteit), en de ventrale tak wordt gerelateerd aan sattva (de eigenschap van kalmte, balans en helderheid). Hierdoor wordt een brug geslagen tussen de traditionele yoga beoefening en filosofie waar yogatherapie op gebaseerd is en westerse medische en psychologische kennis van neurofysiologische en neurocognitieve processen.

Samengevat

Belangrijke thema’s binnen de yogatherapie zijn:
1. Het huidige moment ervaren: interoceptie, of wel lichamelijk aanwezig zijn in het moment van nu.
2. Empowerment. Ervaring opdoen met eigen keuzes kunnen maken met betrekking tot je lichaam die vriendelijk, zacht en zorgzaam zijn.
3. Effectief actie kunnen ondernemen: het verhogen en verlagen van de intensiteit in spieren via adem en beweging.
4. Ritmes creëren: ondersteunen van bioritme en mee kunnen bewegen op nieuwe situaties die zich voor kunnen doen.

De combinatie van oefeningen in yogatherapie (ethisch waarden en intenties, lichaamshoudingen, ademhaling, deep relaxation en meditatie) bieden samen een holistische therapeutische vorm gericht op het reguleren van cognitieve, affectieve en fysiologische processen ter bevordering van de zelfregulatie en veerkrachtigheid van de beoefenaar. Door te oefenen met het reguleren van de verschillende processen op de yogamat, ontwikkelt men vaardigheden die gegeneraliseerd kunnen worden naar het dagelijkse leven buiten de yogamat voor een flexibelere reactie op alledaagse uitdagende situaties.

Tarief per sessie: €85,00

Neem gerust vrijblijvend contact met me op als je meer informatie wilt ontvangen of als je nader kennis wil komen maken.